Interakcje leków z pokarmem
21.06.2013
Istotnym, choć często bagatelizowanym rodzajem interakcji leków są interakcje ze spożytym pokarmem i preparatami roślinnymi. Większość pacjentów pytanych jakich produktów należy unikać podczas stosowania farmakoterapii bez większego namysłu, słusznie wymieni alkohol etylowy. Przyjęcie preparatów, zwłaszcza o działaniu ośrodkowym, staje się bardzo niebezpieczne (zmniejsza zarówno krytyczną dawkę leku, jak i samego alkoholu). Ponadto spożywanie alkoholu podczas antybiotykoterapii (np. leczenie cefalosporynami) może grozić niebezpieczną reakcją disulfiramową (reakcja ta jest wykorzystywana w popularnym leku Esperal jako narzędzie do walki z uzależnieniem alkoholowym), będącą rezultatem zmniejszenia metabolizmu alkoholu, uniemożliwiając utlenianie aldehydu octowego (będącego silnie toksycznym związkiem) do kwasu octowego (bezpieczniejszego dla organizmu). Warto pamiętać, iż niektóre pokarmy lub preparaty ziołowe mogą istotnie nasilać lub hamować metabolizm leków, czego konsekwencją jest odpowiednio zmniejszenie lub zwiększenie biodostępności przyjętych jednocześnie leków. Przykładem tego rodzaju interakcji jest stosowanie preparatów zawierających dziurawiec (który indukuje enzymy metabolizujące) u pacjentów zakażonych HIV przyjmujących inhibitory proteazy – których stężenie w osoczu może zmniejszyć się nawet o 80%.
Z kolei przykładem inhibicji enzymów metabolizujących (hamowanie izoenzymu CYP 3A4 z rodziny cytochromu P450) jest picie soku grejpfrutowego, w konsekwencji biodostępność wszystkich leków metabolizowanych przez izoenzym CYP3A4 zauważalnie wzrasta. Do leków tych należą min.:
- leki immunosupresyjne,
- statyny,
- leki przeciwhistaminowe,
- antagoniści wapnia,
- diazepam,
- sildenafil,
- metadon.
Dodatkowo sok grejpfrutowy przyczynia się do inhibicji P-glikoproteiny, która zapobiega kumulacji leków usuwając je z wnętrza komórek.
Warto wiedzieć iż wspomniana indukcja enzymatyczna po spożyciu dziurawca może utrzymywać się nawet do 2 tygodni po zaprzestaniu stosowania dziurawca, natomiast inhibicja enzymatyczna po wypiciu jednej szklanki soku grejpfrutowego może utrzymywać się nawet przez 24 godziny .
Ostrożność powinny zachować także osoby stosujące leki z grupy inhibitorów MAO. Leki te mogą hamować enzymy MAO-A i MAO-B. Izoforma B (MAO-B) odpowiada za metabolizm: dopaminy i fenyloetyloaminy. Izoforma A (MAO-A) jest odpowiedzialna za metabolizm : noradrenaliny, serotoniny, adrenaliny i istotnej z punktu widzenia interakcji z pożywieniem – tyraminy.
Tyramina powstaje w wyniku dekarboksylacji aminokwasu tyrozyny. Niektóre pokarmy mogą zawierać jej duże ilości np.:
- sery pleśniowe,
- czerwone wino,
- wędzone ryby,
- kawa herbata w dużych ilościach,
- salami,
- pasztetowa,
- ogórki,
- oliwki,
- sos sojowy,
- duże ilości czekolady.
Ponadto ilość tyraminy w produktach wzrasta, gdy są one źle przechowywane lub gdy są nieświeże.
Brak selektywności lub selektywność inhibitorów MAO w stosunku do izoformy MAO-A powoduje zahamowanie rozkładu przyjętej z pokarmem tyraminy w wyniku niewystąpienia efektu pierwszego przejścia (który w normalnych okolicznościach zapobiega jej nadmiernej kumulacji). Zatem łączne stosowanie produktów zawierających duże ilości tyraminy z lekami hamującymi MAO-A stwarza ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, w tym zagrażającego życiu przełomu nadciśnieniowego.
Innym przykładem interakcji leków z pożywieniem jest stosowanie dużych ilości czosnku, cebuli lub imbiru podczas przyjmowania doustnych antykoagulantów, gdzie w rezultacie zmniejszenia agregacji płytek krwi wzrasta ryzyko krwawień.
Duże ilości tłustych potraw powinny być unikane nie tylko ze względu na ryzyko rozwoju chorób układu krążenia. Mogą one wpływać na biodostępność niektórych łącznie przyjmowanych leków. Dzieje się tak w przypadku pacjentów przyjmujący teofilinę, której stężenie w organizmie może się zwiększyć powodując szereg działań niepożądanych tj.: bóle głowy, zaburzenia rytmu serca, znaczne obniżenie ciśnienia tętniczego. Ponadto niebezpieczne może być przyjmowanie trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych gdyż w skrajnych przypadkach mogą wystąpić: zaburzenia świadomości, znaczne obniżenie ciśnienia tętniczego, drgawki.
Z kolei fanów zdrowej diety wegańskiej może zasmucić fakt, iż nadmiar błonnika pokarmowego może osłabiać efekt terapeutyczny niektórych łącznie stosowanych leków za sprawą ich zmniejszonego wchłaniania np.: digoksyna, leki trójcykliczne przeciwdepresyjne.
Pacjent powienien być świadomy jakie ryzyko stwarza wystąpienie interakcji leków z pożywieniem oraz jakich produktów powienien unikać w czasie jej stosowania.
Więcej informacji na temat inetrakcji leków z pożywieniem znajdą Państwo w czasopiśmie: Pomorski Magazyn Lekarski nr 7
Autor: Daria Schetz 30.01.2013